അരനൂറ്റാണ്ടിൻറെ തിലകക്കുറി

Details

Category: Kathakali

Published on Friday, 26 July 2024 18:36

Hits: 999

കഥകളിയരങ്ങിൽ അമ്പതാണ്ടു തികഞ്ഞ വേളയിൽത്തന്നെയാണ് മാനസഗുരു കോട്ടക്കൽ ശിവരാമൻറെ പേരിലുള്ള പുരസ്‌കാരം ആർഎൽവി രാധാകൃഷ്ണനെ തേടിയെത്തുന്നത്. ഓർമ്മത്താര.

ശ്രീവൽസൻ തിയ്യാടി

കൊല്ലം ജില്ലയുടെ വടക്കനതിർത്തിയിൽ, ആലപ്പുഴപ്രദേശത്തിൻറെ തുടർച്ചയായുള്ള പഴയ ഓണാട്ടുകരയിലെ, സ്ഥലമാണ് പാവുമ്പ. പടിഞ്ഞാറൻ തീരമേഖലയുമല്ല, പശ്ചിമഘട്ട കുന്നുകളുമില്ല. ഗ്രാമത്തിൽ അമ്പലമുണ്ട്. ഇരട്ടക്കൊടിമരമുള്ള മതിലകം. വിഗ്രഹങ്ങൾ വിഷ്ണുവും ശിവനും. മഹാദേവർ ക്ഷേത്രം എന്നു പറയുമ്പോഴും ശങ്കരനാരായണന്മാർ ആകുന്നു പ്രതിഷ്ഠ.

അവിടെ 1960കളിലെ ബാല്യകാലത്ത് കഥകളി ഉണ്ടായിരുന്നില്ലെന്നില്ല. നന്നേ കുട്ടിയിൽ ഉത്സവത്തിന് ചിലരാവുകളിൽ അകലെമേടയിൽ വേഷങ്ങളെ കണ്ടിരുന്നതോർക്കാറുമുണ്ട് രാധാകൃഷ്ണ കുറുപ്പ് സി എന്ന അറുപത്തിയഞ്ചുകാരൻ. "കളംപാട്ടുകുടുംബമല്ല കേട്ടോ; കളരിപരമ്പരക്കാരാണ്," എന്ന് സാന്ദർഭികമായി വ്യക്തതവരുത്തും. ആളുടെ ശൈശവകാലത്ത് നിലച്ചുപോയി പാവുമ്പയിലെ കഥകളി. ക്ഷേത്രഭാരവാഹികൾ തുക വകമാറ്റിയതിനെ തുടർന്നുള്ള തർക്കത്തിൽ പറ്റിയതാണത്രേ. ശ്രീകോവിലിൻറെയടക്കം ഭിത്തികൾ നിറംവെപ്പിക്കാനുള്ള ഉദ്യമത്തിനിടെ ആട്ടവിളക്ക് പൂർണമായും കെട്ടുപോയി.

ഒരുവ്യാഴവട്ടം അങ്ങനെപോയി. മനയോലഗന്ധം പാവുമ്പ വീണ്ടും അറിയുന്നത് 1970കളുടെ നടുവിലാണ്. കല്യാണസൗഗന്ധികം ഉൾപ്പെടുന്ന മുഴുരാത്രി കഥകളിയിലെ ആദ്യവേഷം കുറുപ്പുകൊച്ചൻറെതാണ്. പൂതനാമോക്ഷത്തിലെ ലളിത. പരിപാടിനോട്ടീസിലെ പേര് RLV രാധാകൃഷ്ണൻ. പ്രായം പതിനെട്ടടുക്കുന്നു. ഇടക്കാലത്ത് നാടുവിട്ടതാണ്. കൊച്ചിക്കടുത്ത് തൃപ്പൂണിത്തുറയിലെ രാധാലക്ഷ്മീ വിലാസം അക്കാദമിയിൽ വേഷമഭ്യസിക്കാൻ. RLVയിലെ ആ പഠനം അപ്പോഴും കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല. "അതെന്തായാലും, എൻറെ നാട്ടിൽ വീണ്ടും കളിയരങ്ങുണർന്നപ്പോൾ ഞാനും ഭാഗഭാക്കായി."

കർണ്ണശപഥത്തിലെ കുന്തി

സ്വദേശത്തെ നരസിംഹൻ പോറ്റിയുടെ ജ്യേഷ്‌ഠൻറെ മകൻ ത്യാഗരാജൻ വിവാഹം കഴിച്ചിരുന്നത് തൃപ്പൂണിത്തുറയിലെ ഒരു മഠത്തിൽനിന്നായിരുന്നു. പാവുമ്പയിൽനിന്ന് 120 കിലോമീറ്റർ വടക്ക് RLVയിലേക്ക് അങ്ങനെയാണ് രാധാകൃഷ്ണൻ എത്തിപ്പെടുന്നത് -- 1973ൽ. വയസ്സ് 14 അടുത്തിരുന്നു. അതുവരെ കഥകളി കണ്ടുള്ള പരിചയംതന്നെ കഷ്ടി. നാട്ടിലെ സ്‌കൂളിൽ അഭ്യസിച്ചതരം നൃത്തങ്ങളാണ് ആകെ കൈയിലിരിപ്പ്. ഫോക് ഡാൻസ് എന്നോ ബാലേ എന്നോ ഒക്കെ ഗണത്തിൽ പെടുത്താവുന്നവ. ആദ്യം പഠിപ്പിച്ചത് കായംകുളം തങ്കപ്പൻ എന്നൊരാശനായിരുന്നു. ലോവർ പ്രൈമറി തലത്തിൽ. പിന്നീട് പന്തളം ഗോപിനാഥ് എന്നൊരാൾ. ഏതാണ്ട് സെമിക്ലാസ്സിക്കൽ എന്നുവിളിക്കാവുന്ന ചുവടനക്കങ്ങളുടെ ഗുരു. സഹപാഠികൾക്കൊപ്പം പ്രദേശത്ത് അത്തരം അവതരണങ്ങളിൽ കുറെശ്ശെ കൂടുമായിരുന്നു രാധാകൃഷ്ണൻ.

പാവുമ്പായിലെ പോലെ ഏകതാനമായ ജനതയല്ല തൃപ്പൂണിത്തുറയിൽ. പലനാട്ടിൽനിന്നുള്ള വാസക്കാരുടെ ചെറുപട്ടണം. അവിടെ പൂർണത്രയീശ ക്ഷേത്രത്തിനു പടിഞ്ഞാറുള്ള പുഴയുടെ വക്കത്താണ് RLV. കൊച്ചി രാജകുടുംബം 1936ൽ സ്ഥാപിച്ചത് കേരളസംസ്ഥാനം രൂപീകരിച്ച 1956ൽ സർക്കാർ ഏറ്റെടുത്തു. അതിൻറെ മധുരപ്പതിനേഴിലാണെങ്കിലും RLVയിൽ വിദ്യാഭ്യാസത്തിനുള്ള സൗകര്യങ്ങൾ വളരെ പരിമിതമായിരുന്നു. കഥകളിയുൾപ്പെടെ നൃത്തത്തിൻറെ മാത്രമാവസ്ഥയല്ലിത്; സംഗീതവും ചിത്ര-ശില്പകലകളിലും അങ്ങനെത്തന്നെ. നൂറ്റാണ്ടു മറിഞ്ഞ് പിന്നെയുമൊരു വ്യാഴവട്ടം ചെന്നപ്പോൾ, 2012ൽ, പുതിയ കെട്ടിടസമുച്ചയം മുഴവനായി. അന്ധകാരത്തോടിനടുത്തുള്ള ആ ഇടം രാധാകൃഷ്ണൻറെ വിദ്യാർഥിക്കാലത്ത് ഹോസ്റ്റൽ ആയിരുന്നു. പൊന്തപിടിച്ച പറമ്പിൽ ഓടിട്ട പുര. പകലും ഇരുട്ട്, വിദ്യുച്ഛക്തിയുമില്ല.

ഗുരു കലാമണ്ഡലം രാജൻ (1931-2012) ആയിരുന്നു. കല്ലുവഴിസമ്പ്രദായം കനപ്പിച്ച പട്ടിക്കാംതൊടി രാവുണ്ണിമേനോൻറെ (1881-1948) കീഴിലഭ്യസിച്ച രാമൻകുട്ടി നായരുടെയും പദ്മനാഭൻ നായരുടെയും കീഴ്പ്പടം കുമാരൻനായരുടെയും ശിഷ്യൻ. എറണാകുളം ജില്ലയിലെത്തന്നെ പറവൂർ ഏഴിക്കര സ്വദേശി. ചെറുതുരുത്തിക്കാലത്ത് കീഴ്പടംമുറയിൽ നൃത്തവും അഭ്യസിച്ചിരുന്നതിനാൽ രാജൻ മാസ്റ്റർ എന്ന് പൊതുവെ അറിയപ്പെട്ടു.

രാജനാശാനുകീഴിൽ പഠനം തുടങ്ങിയപ്പോൾ ബാച്ചിൽ നാലുപേരുണ്ടായിരുന്നു. ഒന്നൊന്നായി അവർ കൊഴിഞ്ഞപ്പോൾ താമസിയാതെ രാധാകൃഷ്ണൻ മാത്രമായി ബാക്കി. അഭ്യസനത്തിൽ ആശാൻറെ മുഴുവൻശ്രദ്ധ കിട്ടി. സ്ഥാപനത്തിൽ അപ്പോഴുണ്ടായിരുന്ന വിദ്യാർത്ഥികളിൽ ചിലവേഷക്കാർ പുറത്തുവന്നു പ്രമുഖരായി: RLV ശിവദാസ്, രാജശേഖരൻ, പറവൂർ ശശി, ശ്രീധരൻ, കൊച്ചുഗോപി.... പിന്നാലെ വന്നവരിൽ പേരെടുത്തവർ ഏവൂരുള്ള രാജേന്ദ്രൻ പിള്ള, അവിടത്തെത്തന്നെ മോഹനൻ. തൊട്ടുമുമ്പുള്ള പഠിതാക്കളായിരുന്നു തോന്നയ്ക്കൽ പീതാംബരൻ, തലവടി അരവിന്ദൻ, അവനവഞ്ചേരി ശശി തുടങ്ങിയവർ.... അവരെയൊക്കെ മിക്കവാറും രൂപപ്പെടുത്തിയത് കലാമണ്ഡലം കൃഷ്ണൻ നായർ (1914-90). ആ നാട്യാചാര്യൻ ഗസ്റ്റ് ലേക്‌ചററായി രാധാകൃഷ്ണനെ പോസ്റ്റ്-ഡിപ്ലോമക്ക് രണ്ടാണ്ട് പഠിപ്പിച്ചു.

മൊത്തം ഒൻപതുകൊല്ലം RLVയിൽ വേഷമഭ്യസിച്ചു. ആറാണ്ട് ഡിപ്ലോമ. പിന്നീട് പോസ്റ്റ് ഡിപ്ലോമ -- അത് രണ്ടുവർഷത്തെയാണെങ്കിലും സാഹചര്യവശാൽ മൂന്നായി. "വേഷങ്ങൾ നിറയെ കിട്ടിത്തുടങ്ങിയിരുന്നതിനാൽ ക്ലാസ്സിൽ അറ്റൻഡൻസ് കഷ്ടിയായി. അതിനാൽ പരീക്ഷക്കിരിക്കാൻ നിർവാഹമില്ലെന്നായി. സത്യത്തിൽ, ഒരുകൊല്ലംകൂടി അവിടെ നിർത്തിക്കാൻ രാജനാശാൻ കണ്ടയുപായമായിരുന്നു എന്ന് പിന്നീടുതെളിഞ്ഞു," എന്ന് ഓർക്കുന്നു. "ഉർവ്വശീശാപം ഉപകാരം." ഏതായാലും മാസ്റ്റർ ജോലിയിൽനിന്ന് പിരിയുന്ന വർഷംതന്നെയായിരുന്നു രാധാകൃഷ്ണനും പഠനം കഴിഞ്ഞിറങ്ങുന്നത്.

അതെന്തായാലും വേഷത്തിൽ ഒരുങ്ങിയില്ല രാധാകൃഷ്ണൻറെ RLV ജീവിതം. ഗാനവാസന മാനിച്ച് മൂന്നുകൊല്ലത്തിനകം കഥകളിപ്പാട്ടിന് ചേർന്നു. അങ്ങനെ കഴിഞ്ഞു ആറു വർഷം (1991 വരെ). സംഗീതഗുരുക്കൾ: രാജേന്ദ്രൻ വെള്ളോടി, കലാമണ്ഡലം ഗോപാലകൃഷ്ണൻ, എൻ.എൻ. കൊളത്തപ്പള്ളി. "വേഷക്കാലത്ത് ബാച്ചിലെ ഏകൻ ആകയാൽ മറ്റുള്ളവർ ചൊല്ലിയാടുന്നതു കാണാൻ തരപ്പെട്ടതേയില്ല. പാട്ടിനു ചേർന്നപ്പോൾ അത് നിറയെ സാധിച്ചു."

 

ലെക്ച്ചർ-ഡെമോയിൽ പാടുന്നു

വേഷത്തിൽ RLVയിലെ രണ്ടാംവർഷംതന്നെ അരങ്ങേറിയിരുന്നു -- അക്കാദമിയിൽത്തന്നെ. പുറപ്പാടിലെ കൃഷ്ണൻ. മാസ്റ്ററെക്കൂടാതെ അക്കാലത്തെ ആശാന്മാർ: പയ്യന്നൂർ കുഞ്ഞമ്പുപ്പൊതുവാൾ, ചേർത്തല തങ്കപ്പപ്പണിക്കർ (പാട്ട്), കലാമണ്ഡലം കേശവപ്പൊതുവാൾ (ചെണ്ട), ഏവൂർ സദാശിവൻ നായർ (മദ്ദളം). (ചുട്ടിക്കില്ല കോഴ്സ്.) ഇത്രയും 1974ൽ. ചുരുക്കം, ഇത് രാധാകൃഷ്ണൻറെ അരങ്ങുപ്രവൃത്തിയുടെ അമ്പതാമാണ്ടാണ്.

വേഷം പഠിക്കുന്ന കാലത്തേ അവസരങ്ങൾ സാമാന്യം കിട്ടിയിരുന്നു. രാജൻ മാസ്റ്റർക്കു തൊട്ടുപിന്നാലെ കൃഷ്ണൻനായരാശാൻ എന്ന വടക്കേമലബാറുകാരൻ കൈപിടിച്ചാണ് സ്വന്തം തിരുവിതാംകൂറിലെ കളിയരങ്ങുകൾ രാധാകൃഷ്ണന് പരിചിതമാവുന്നത്. ("തനിക്കെങ്ങന്യാ, എൻറെകൂടെ വേഷംകെട്ടുന്നതിൽ വിരോധം വല്ലതുമുണ്ടോ?" എന്ന് പതിവുനർമത്തിൽ ചോദിക്കുമായിരുന്നുവത്രെ രംഗചക്രവർത്തി.) വൈകാതെ തിരുവനന്തപുരം നഗരത്തിലെ പ്രമുഖവേദികളിൽ അങ്ങേയറ്റം സ്വീകാര്യനായി.

അക്കാലത്ത് താമസിച്ചിരുന്ന RLV ഹോസ്റ്റലിൽ രാധാകൃഷ്ണൻ എന്ന വിദ്യാർത്ഥി നേരെചെന്ന് കൂടുകയല്ല ഉണ്ടായത്. സ്ഥലത്തെ ത്യാഗരാജൻ പോറ്റിയുടെ വീട്ടിലായിരുന്നു ആദ്യത്തെ നാലുവർഷം. "ഇനി ഒറ്റയ്ക്ക് ജീവിക്കാനും പ്രാപ്‌തിയാവട്ടെ," എന്ന കല്പനയിലാണ് അവിടംവിട്ട് ചുമതലകൾ കൂടുതലറിയുന്നത്. കോളേജിൽ 1978-79ലെ ആർട്ട്സ് ക്ലബ് സെക്രട്ടറിയായി തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. സ്ഥാപനത്തിലെ വാദ്യോപകരണങ്ങൾ എണ്ണംവണ്ണം കൊണ്ടു മെച്ചപ്പെട്ടതും മോഹിനിയാട്ടത്തിനും കർണാടകവയലിനും കോഴ്സ് തുടങ്ങിയതും ഈ കാലയളവിൽ. RLVയിലെ പൂർവകാലവിദ്യാർത്ഥികൂടിയായ കെ.ജെ. യേശുദാസിനെ ക്ഷണിച്ചപ്പോൾ ജനപ്രിയ സംഗീതജ്ഞൻ സൗജന്യമായി കച്ചേരിയവതരിപ്പിച്ചു.

കളിയരങ്ങിൽ തെക്കും വടക്കും പ്രമുഖരും അത്രത്തോളം പ്രസിദ്ധരല്ലാത്തവരും ഒക്കെയൊത്ത് അനവധി കൂട്ടുവേഷക്കാരായുണ്ടായി. "കൃഷ്ണൻനായരാശാൻ തുടങ്ങി കൃഷ്ണകുമാർ വരെ" എന്ന് ചുരുക്കിപ്പറയും. സ്ത്രീവേഷക്കാർക്കൊപ്പമുണ്ടായതിൽ കോട്ടക്കൽ ശിവരാമനും. മാനസഗുരു. ദമയന്തി-കേശിനി, ചിത്രലേഖ-ഉഷ, സൈരന്ധ്രി-സുദേഷ്ണ.... ശിവരാമൻറെ (1936-2010) മോഹിനിക്ക് ഒരിക്കൽ രുഗ്മാംഗദനും കെട്ടിയിട്ടുണ്ട് മദ്ധ്യവയസ്സിൻറെ തുടക്കത്തിൽ രാധാകൃഷ്ണൻ.

പുരുഷവേഷങ്ങൾ രാധാകൃഷ്ണന് മുമ്പും അന്യമല്ല. ഇന്നൊക്കെ അവയുടെ എണ്ണം കൂടിയിട്ടേയുള്ളൂ. കൃഷ്ണന്മാർ പണ്ടേ നിറയെ. പുറമെ, അംബരീഷൻ, ദക്ഷൻ, പുഷ്കരൻ, സന്താനഗോപാലത്തിലെ അർജുനൻ, ബ്രാഹ്മണൻ.... അത്തരം കഥാപാത്രങ്ങളുടെ ചൊല്ലിയാട്ടത്തിൽ സ്ത്രൈണസ്പർശം ലവലേശമുണ്ടാവില്ല.

 

സന്താനഗോപാലത്തിലെ ബ്രാഹ്മണൻ

അരങ്ങുപാട്ടിൽ അത്രതന്നെ സജീവനായില്ല. എന്നാൽ ആവഴി പിന്നണിക്കാരനാവാതിരുന്നിട്ടുമില്ല. നാല്പതുകൊല്ലംമുമ്പ്  ശിവരാത്രിക്കളിക്ക് തെക്കൊരിടത്ത് വേഷത്തിലെത്തിയപ്പോഴുണ്ട് പാടാനുള്ള നാലുപേരിൽ എത്തിയിട്ടുള്ളത് കലാമണ്ഡലം ഹൈദരലി മാത്രം. അന്ന് "സഹായിച്ചു". മറ്റൊരവസരത്തിൽ പാലനാട് ദിവാകരന് സഹഗായകനായും വേറൊരിടത്ത് അത്തിപ്പറ്റ രവിക്ക് പൊന്നാനിയായും ഉണ്ടായിട്ടുണ്ട്. ഫോർട്ട് കൊച്ചിയിലെ കഥകളി സ്ഥാപനത്തിൽ സ്പെഷ്യൽ ലെക്ച്ചർ-ഡെമോ കഴിഞ്ഞുള്ള നേരത്ത് ചിലപ്പോൾ പാട്ടുമാത്രമായി സന്ദർശകർക്കുമുമ്പിൽ ഉണ്ടാവാറുണ്ട്. കോട്ടക്കൽ ശിവരാമനെ ആസ്പദിച്ച് പോയനൂറ്റാണ്ടൊടുവിൽ മിനുക്ക് എന്ന ദൂരദർശൻ ഡോക്യൂമെൻററിയിൽ ട്രാക്ക് പാടി.

ആശാനായി നല്ലൊരുകാലം വർത്തിച്ചിട്ടുള്ളത് കൃഷ്ണൻനായരുടെ കേരള കലാലയത്തിൽ -- 1990 തുടങ്ങി പന്ത്രണ്ടു കൊല്ലം. PSC പട്ടികയിൽ ഉയർന്ന റാങ്കിൽ വന്നിട്ടും സാഹചര്യവശാൽ RLVയിൽ കിട്ടേണ്ടിയിരുന്ന അദ്ധ്യാപനനിയമനം കൈവിട്ടുപോയി. ഇപ്പോൾ ആശാനായി സഹകരിക്കുന്നത് തലയോലപ്പറമ്പ് ആമ്പല്ലൂര് RLV കൊച്ചുഗോപി നടത്തിപ്പോരുന്ന കഥകളി വിദ്യാലയത്തിൽ

അരനൂറ്റാണ്ടായി ജീവിതം തൃപ്പൂണിത്തുറയിൽ. RLVക്കാലത്തെ സംഗീതവിദ്യാർത്ഥിനി പി.വി. സിന്ധുവിനെ ജീവിത സഖിയാക്കി. ഗാനഭൂഷണശേഷം ഭവൻസ് വിദ്യാ മന്ദിറിൽ നീണ്ട ശിഷ്യനിരയുള്ള ടീച്ചർ. മാവേലിക്കര പ്രഭാകര വർമ്മ, പി സുബ്രഹ്മണ്യം, പൊൻകുന്നം രാമചന്ദ്രൻ, അമ്പലപ്പുഴ തുളസി. കെ. വിനയചന്ദ്രൻ തുടങ്ങിയവരുടെ ശിഷ്യ. ഏകസന്താനം വാണിയും ഗായിക. ഭർത്താവ് പ്രാകാശിനൊപ്പം എറണാകുളം എളമക്കരയിൽ.

ഇപ്പോഴത്തേതിൻറെ പാതിപ്രായത്തിൽ പാവുമ്പനാട്ടിലെ സ്‌കൂളിലെ ഒരു ചടങ്ങിൽ പഴയ അദ്ധ്യാപകർ ചോദിച്ചുപോലും: പ്രശസ്തിയായപ്പോൾ നാട്ടുപേര് മറന്നുവല്ലേ? അതുകൂടി കണക്കാക്കിയാവണം, മാറിയകാലത്ത് ഫേസ്‌ബുക്കിലെ പേര് 'RLV രാധാകൃഷ്ണൻ പാവുമ്പ' എന്നായിരിക്കുന്നു. അവിടെ കുഞ്ഞുന്നാളിൽ അച്ഛൻ ചെല്ലപ്പൻ നായർ നാട്ടിലെയാശാൻ ആയിരുന്നു. കൃഷിയും കച്ചവടവും ചെയ്തു. മാതാവ് തങ്കമ്മ അമ്പലങ്ങളിൽ ഭാഗവതപാരായണം നടത്തിയിരുന്നു. ഈ ശീലം കുറേശ്ശെയൊക്കെ രാധാകൃഷ്ണനുമുണ്ട്. എന്നാൽ അനുജൻ RLV സുരേന്ദ്രൻ എന്ന പാട്ടുകാരനാണ് ഇന്നിപ്പോൾ കുടുംബത്തിൽ ഈ രംഗത്ത് സ്ഥിരക്കാരൻ. അദ്ദേഹം ഗാനഭൂഷണം പാസായപ്പോൾ സഹോദരിയൊരാൾ ഗാനപ്രവീൺ മുഴുമിച്ചു. പേര് സുശീല. മറ്റൊരു പെങ്ങൾ ലളിത തയ്യൽ പഠിച്ച് നാട്ടിൽത്തന്നെ താമസം. അവർക്കുണ്ടായ ജീവിതയുയാർച്ചകളിൽ രാധാകൃഷ്ണനു പങ്കുണ്ട്.

രാജ്യത്തു പലയിടത്തു കൂടാതെ അമേരിക്കയിലും ഗൾഫിലും വേഷം അവതരിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. കഥകളി ക്ലബ്ബുകളുടെയടക്കം സാംസ്കാരിക സംഘടനകളുടെ പുരസ്കാരങ്ങളും മറ്റംഗീകാരങ്ങളും ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്.

ഇപ്പോഴിതാ കോട്ടക്കൽ ശിവരാമൻറെ നാമത്തിലുള്ള 'ഓർമ' (2024) പുരസ്‌കാരവും.

A Decade After Exit

Details

Category: Kathakali

Published on Thursday, 11 April 2024 17:07

Hits: 1094

A Decade After Exit

Mankompu Sivasankara Pillai retained sobriety in his performances, sticking to the essence of Kathakali’s southern style. A look at the late maestro on his 10th death anniversary….

Sreevalsan Thiyyadi

As many as four exponents taught Mankompu Sivasankara Pillai the fundamentals of Kathakali before the youngster found his cherished guru in the classical dance-theatre. By the time iconic Chengannur Raman Pillai co-opted Sivasankaran into his select set of disciples, the promising acolyte was out of his teens. In fact, he had already debuted on stage. That was in the summer of 1939 — as Lalita in Pootanamoksham. The venue was the Devi temple at his native Mankompu village of south-central Kerala.

Belonging to the British-ruled Travancore kingdom, the paddy-rich Kuttanad belt where Sivasankara Pillai grew was rooted in the ethos of the Kaplingad style of Kathakali. Till his performances in 2003, the exponent maintained his school’s defining features: keen on melodrama, but without compromising on solemnity. The penchant for natural acting stood in stark contrast with the more stylised Kathakali popular up along the state. There it was (and continues to be) known as Kalluvazhi. Curiously, this central-Kerala idiom, which relies on method acting banking on grammar-governed dance, was one which Sivasankara Pillai learned in a second phase of his formative years. But then it was brief, as he exited it for a different pursuit.

Pillai (1922-2014) began his Kathakali studies of the Kaplingad kind as a school-goer. Kalarkode Kuttappa Panikkar of the coastal locality gave him the basic lessons. Then a twist happened in the boy’s life. A celebrated guru of the Kaplingad school was those days living north of Thrissur, teaching at the nascent Kalamandalam (set up in 1930). Thakazhi Kunju Kurup had left such a deep impression on Sivasankaran as a child that he desired to be a pupil of none else. The boy’s parents also liked the idea — and sent him to Ambalapuram near Mulangunnathukavu, which was the initial location of the institution founded by poet Vallathol Narayana Menon.

Just as Sivasankaran’s studies were budding at the tile-roof Sreenivasam Bungalow that housed Kalamandalam, Kunju Kurup got an assignment to teach experimental dancer Ram Gopal in Bangalore. This came as an unexpected blow for Sivasankaran. The institution did come up with a replacement. That was Ambu Panikkar. He belonged to Malabar, where Kathakali revelled in ways that were largely alien to Sivasankaran’s Travancore. Disillusioned over having lost the prospect of training under Kunju Kurup, mid-teen Sivasankaran discontinued three months of monsoon classes under Ambu Panikkar — and returned to Mankompu.

This Onam-eve comeback turned out to be momentous — effectively symbolising the spirit of the harvest festival. For, it ensured that Kaplingad would groom an exemplary performer. Pillai proved keen on not only perpetuating the practices of his school; he even authored a book on its distinguishing features vis-à-vis the others. Kathakali Swaroopam, penned along with the ageing maestro’s younger brother C.K. Sivaraman Pillai, threw fresh light on the form’s historical evolution and subsequent ornamentations borrowed from the folk and more sophisticated arts around. The Malayalam work of 2006 had its share of preparatory travails, releasing three years after Sivasankara Pillai suffered a massive stroke that left him paralysed for the rest of his life.

Core Tutelage

Earlier, in 1935, soon after rebounding to Mankompu from Kalamandalam, Sivasankara Pillai approached Guru Chengannur for tutelage. The master did not object, but suggested four years of further preliminary studies under another teacher in the vicinity. This led Sivasankaran to learn Kathakali under Thakazhi Ayyappan Pillai. That stint came with a bonus: the classes were mostly held at the residence of the celebrated Kathakali guru Thottam Sankaran Namboodiri, also in Thakazhi (20 kilometres south of Alappuzha). Not only did Namboodiri (1881-1943) give Sivasankaran practical tips on honing the boy’s flair in female roles; the master in heroic roles facilitated the disciple to act opposite him.

This kind of an emergence enabled Sivasankara Pillai to specialise in female characters at the outset of his career. As critic V. Kaladharan notes, Pillai’s handling of small, medium and major female roles “instantly established a rapport not only with the titans who enacted the Nayaka and Pratinayaka characters but with the beholders too”. The youngster’s performances in key mythological characters such as Damayanti, Panchali, Mohini and Devayani were “a cut above the rest of his colleagues”, he notes.

Crucially, during this stretch, Sivasankara Pillai received a decade’s tutelage under Guru Chengannur (1886-1980). The gurukula training, by living at the teacher’s residence, strengthened both theory and practice: meticulous classes during monsoons and public shows along with the guru across the annual seasons starting from the auspicious Navaratri. This glorious time, too, was studded with extra scholarship. It was courtesy Guru Chengannur’s three years of close association with top scholar Pannisseri Nanu Pillai, also a Kathakali playwright. Sivasankaran’s master was brought into Pannisseri’s house in Maruthoorkulangara near Karunagappalli (present-day Kollam district) to train the poet-researcher’s brother Sivarama Pillai. Guru Chengannur made it a point that Sivasankaran enriched himself from his stay with Pannisseri (1885-1942). The youngster, who had his cerebral pursuits, thus gained immense scholarship in the Puranas as well as Sanskrit even while thoroughly learning the nuances of facial emoting in Kathakali.

According to late scholar Aymanam Krishna Kaimal, “complete dedication” towards his guides enabled Sivasankaran Pillai to gain proficiency as a performer as well as professor. So much so, in 1966 life came full circle of sorts for Mankompu. Kalamandalam, where he had a brief learning stint in the mid-1930s, invited him as a senior teacher after the government-run institution opened a Thekkan department for promotion of the Kaplingad style of Kathakali. For 18 years till 1984, Pillai taught at Kalamandalam on its new campus in Cheruthuruthy by the river Bharatapuzha with Shoranur town on the other bank. That scripted a long journey for the artiste, who had begun as a palace dancer at Thiruvananthapuram in the early 1940s for the Travancore royal family. It is another matter that Mankompu had, as early as in 1944, gone on a foreign trip. That was to Europe and South America as a pivotal member of troupes led by dancer Mrinalini Sarabhai, who had familial roots in Kerala.

Chennai-born Mrinalini’s maternal village was scenic Anakkara, 35 kilometres west of Kalamandalam. Four years after the above-mentioned tour of her troupe abroad, Mrinalini founded Darpana Academy of Performing Arts in Ahmedabad. Sivasankara Pillai was among the early 1950s tutors in the institution. The artiste, though, didn’t wait for long to wind up the Gujarat chapter, boarding his train back to Kerala — for good.

Full-fledged Kerala career

This also heralded the conclusion of Mankompu’s trysts with other dances. (Sivasankara Pillai had also been in Madras for a while to try his luck with experimental ballets.) Overall, the return ended a relatively dry spell of female roles in Travancore, according to Kathakali artiste Madavoor Vasudevan Nair (1929-2018), a senior disciple of Guru Chengannur. Spanning half-a-century from the early 1950s, Mankompu turned out to be a prolific presence in the state’s Kathakali circuit. He handled a range of roles, more of male — straddling shades from virtuous protagonists to antiheroes to those with comic shades.

Another of Guru Chengannur’s prominent disciples was Chennithala Chellappan Pillai (1924-98). His son Ambujakshan Nair, a Kathakali buff, notes that Sivasankaran Pillai’s eventual settling in Kerala earned him a flurry of stages and a legion of fans. “Often known for his candid views, Mankompu made no qualms in showing his displeasure towards fellow performers’ acts that he thought were distasteful or nonsensical,” Nair recalls. “Once, a well-known and elder actor as Karna conducted in a way that was unbecoming of the eldest Pandava. Back in the greenroom, Mankompu gave him an earful.”

Culture writer Evoor Mohandas notes how Mankompu’s acting would make his physical appearance almost irrelevant. “Kuchelan (Sudama) for one,” he trails off. “Once, when curtains parted and the Krishna-devotee appeared on the dais, I found Sivasankara Pillai’s physique a little bulky for the poor classmate. Soon, as the scene proceeded, I forgot this mismatch. Such was the grace of the bhakti that was oozing out of him.” Another avid Kathakali watcher Unni Krishnan agrees: “As Sudevan, who is the messenger Brahmin in Nalacharitam Moonnam Divasam, Mankompu’s sprightliness would succeed in altering the grim mood typical of the story.”

In fact, 20th-century chenda percussionist Kalamandalam Krishnankutty Poduval, renowned for his encyclopaedic knowledge of Kathakali, used to note that Kaplingad stylists of Kathakali invariably excel in grasping the essence of the characters they present, lacing them with a wise touch of humour. Seldom flashy, Sivasankara Pillai’s involvement with the Kathakali of both the south and north fetched him appreciation from a vast segment of enthusiasts. He also won an array of honours that included Sangeet Natak Akademi awards at the national and state level besides that of Kalamandalam and central government’s coveted Tagore Ratna.

Towards the evening of his life, Sivasankara Pillai was bed-ridden and unable to speak. Memories will swell up, especially in the presence of visiting buffs. To recall his heyday, the maestro employed a lighter version of those hand-gestures. After all, the power of those mudras gifted him an exalted status as a Kathakali virtuoso. The master died on March 20, 2014.

(An expansive version of the article appeared in Malayalam in the April-May 2024 edition of ‘Keli’ bimonthly of the Kerala Sangeetha Nataka Akademi.)

ENDS

കർമയോഗത്തിലെ അഷ്ടകലാശങ്ങൾ

Details

Category: Kathakali

Published on Sunday, 25 July 2021 01:08

Hits: 2660

കർമയോഗത്തിലെ അഷ്ടകലാശങ്ങൾ

വി. കലാധരൻ

പദ്മശ്രീ കീഴ്പ്പടം കുമാരൻനായരുടെ പതിനാലാം ചരമവാർഷികം ആണ് നാളെ (ജൂലൈ 26). കഥകളിലോകം വൈകി പ്രസാദിച്ച ജീവിതത്തിൻറെ ഗതിവിഗതികൾ....

കഥകളിയിലെ ഏകാന്തയാത്രികനായിരുന്നൂ കീഴ്പ്പടം കുമാരൻ നായർ. തൻറെ ശിഷ്യരിൽ ഏറ്റവും ബുദ്ധിമാൻ എന്ന് പട്ടിക്കാംതൊടി രാവുണ്ണിമേനോൻ (1880-1948) സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തിയ പ്രതിഭാധനൻ.

കലാമണ്ഡലത്തിലെ കഥകളിക്കളരിയിൽനിന്ന് നൃത്തവിഭാഗത്തിലേക്ക് സ്ഥാപനമേധാവി വള്ളത്തോൾ (1878-1958) മാറ്റിയതിൻറെ മനസ്താപത്തിലാണ് പ്രവാസിയായതെന്ന് കീഴ്പ്പടം. സമപ്രായക്കാരും സതീർഥ്യരും ആയ കൃഷ്ണൻ നായർ അടക്കമുള്ള കലാമണ്ഡലക്കാരും വാഴേങ്കട കുഞ്ചുനായരും തെക്കൻ കേരളത്തിൽ നിരനിരയായി ഉണ്ടായിരുന്ന നാട്യപ്രമാണിമാരും രംഗം കീഴടക്കിയ ഒരു കാലയളവിൽ മലനാട്ടിൽ നിൽക്കാൻ ഇടമില്ല എന്ന് കീഴ്പ്പടത്തിന് തോന്നിയിരിക്കാം.

യൗവനത്തിൽ ആദ്യം മദിരാശിയിലും പിന്നീട് 1960-കളിൽ കുറച്ചുകാലം ഒറ്റപ്പാലത്തിനടുത്തുള്ള സദനം അക്കാദമിയിലും തുടർന്ന് ദീർഘകാലം ഡൽഹിയിലെ അന്താരാഷ്‌ട്ര കഥകളി സെൻററിലും ആയിരുന്നു കുമാരൻ നായർ. കഥകളിക്കാർക്ക്‌ പൊതുവെ സ്വക്ഷേത്രം വിട്ടൊരു ലോകമില്ല. ഭരതനാട്യത്തിലും കഥക്കിലും മണിപ്പുരിയിലും കനത്ത ആസ്തിയുണ്ടായിരുന്ന ഗുരുനാഥന്മാരിൽനിന്ന് കീഴ്പ്പടം അവയുടെ വ്യാകരണവും ലാവണ്യവും ഗ്രഹിച്ചു. തെന്നിന്ത്യൻചലച്ചിത്രനായകരെ നൃത്തം പഠിപ്പിച്ചു.

അക്കാലം കഥകളിക്കാരന് സ്വപ്നം കാണാൻ കഴിയാത്ത ഐശ്വര്യം കീഴ്‌പ്പടത്തിന് സ്വന്തമായി. വപുസ്സ്‌ പല ദിക്കിലും ചുറ്റിത്തിരിഞ്ഞപ്പൊഴും മനസ്സ് കഥകളിയിൽ മാത്രം ധ്യാനലീനമായി.

ജീവിതസായാഹ്നത്തിലാണ്‌ കീഴ്പ്പടം പ്രവാസമുപേക്ഷിച്ച് നാട്ടിലേക്ക് മടങ്ങിയത്. വെള്ളിനേഴിയിലെ വീട്ടിൽ സ്ഥിരതാമസമായി. ധാതുസമ്പന്നമായ മറ്റ് കലാനുഭവങ്ങളുടെ പ്രേരണയിൽ കല്ലുവഴിച്ചിട്ടയെ പുതിയ കണ്ണടയിലൂടെ 1980-കളുടെ മദ്ധ്യത്തിൽ നോക്കിക്കണ്ടു. അഷ്ടകലാശം എടുക്കാതിരിക്കുന്നതിലാണ് കല്ലുവഴിച്ചിട്ടയുടെ കേമത്തം എന്നുള്ള വള്ളുവനാടൻ യാഥാസ്ഥിതികരുടെ വിചിത്രഗർവിനെ കീഴ്പ്പടം പൊളിച്ചടുക്കി. കല്യാണസൗഗന്ധികത്തിൽ ഹനുമാൻറെ 'മനസി മമ കിമപി ബത' എന്ന ചരണത്തിൽ സ്വഭാവനയാൽ രസദീപ്തമാക്കിയ അഷ്ടകലാശം നിയമമാക്കി.

നവീനതകളുടെ ആശാൻ

പുതുമപ്രണയികളായ അദ്ദേഹത്തിൻറെ ശിഷ്യരും അത് കയ്യേറ്റു. ഹനുമാൻറെ കൗതുകവും ആകാംക്ഷയും സന്ദേഹവും ആശ്ചര്യലേശവും ഈ നൃത്തഖണ്ഡത്തിൽ മിന്നലുകളായി. തെക്കേ മലബാറിനെക്കാൾ തൃശൂരിന് തെക്കോട്ട് തിരുവനന്തപുരം വരെയുള്ള പ്രദേശങ്ങളിലാണ് കീഴ്പ്പടം കൂടുതൽ സ്വീകാര്യനായത്‌.

പ്രതിനായകവേഷങ്ങളിലും മിനുക്കിലും അദ്ദേഹം തിളങ്ങി. രാവണന്മാർ വേറിട്ട കാഴ്ചകളായി. ലവണാസുരവധത്തിൽ ഹനുമാൻ ആയപ്പോഴും കീഴ്പ്പടം അഷ്ടകലാശം കൈവിട്ടില്ല. ലവകുശൻമാർക്കൊപ്പം അതൊരു ദൃശ്യവിരുന്നാക്കി. വിരുദ്ധഭാവങ്ങളെ -- മമതയും വൈരവും ശോകവും ക്രോധവും -- സൗഗന്ധികം ഹനുമാൻറെയും സന്താനഗോപാലം ബ്രാഹ്മണൻറെയും കാലംതള്ളിയ കലാശത്തിലേക്ക് സംക്രമിപ്പിച്ചു.

സ്തോഭഭേദങ്ങളിലൂടെ നൃത്തത്തിന് നിറം പകരുക ദുഷ്കരം. കീഴ്പ്പടത്തിന് ക്ഷിപ്രസാധ്യം. അദ്ദേഹം കാട്ടാളനായി വന്ന അരങ്ങുകളിൽ ലോകധർമി പീലിവിരിച്ചാടി. പാട്ടിലും മേളത്തിലും, പക്ഷെ, തനിക്ക് പറ്റിയ ഒരു ടീം സ്വരൂപിക്കാൻ കീഴ്പ്പടത്തിന് കഴിഞ്ഞില്ല.

1990-കളിൽ കീഴ്പ്പടം പരീക്ഷകനായി കലാമണ്ഡലത്തിൽ വരുമായിരുന്നു. ഒരു ദിനാന്തത്തിൽ ഞങ്ങൾ സംസാരിച്ചു നിൽക്കവേ കഥകളിഗായകനായിരുന്ന പള്ളം മാധവൻ അതുവഴി വന്നു. അവർ തമ്മിലുള്ള വർത്തമാനത്തിനൊടുവിൽ കീഴ്പ്പടം എന്നോട്. "തെക്കൻ ദിക്കിൽ കളിക്ക്‌ പോയാൽ മാധവൻ പിന്നിലുണ്ടെങ്കിൽ ഒന്നും നോക്കാനില്ല. മന:സമാധാനായി." അദ്ദേഹം എന്താണ് അർത്ഥമാക്കിയതെന്ന്‌ ഇന്നും എനിക്ക് മനസ്സിലായിട്ടില്ല.

പുറമേക്ക് വിനയമൂർത്തിയായിരുന്നൂ കീഴ്പ്പടം. അദ്ദേഹത്തിൻറെ വാക്കുകളിലെ പ്രച്ഛന്നപരിഹാസം തിരിച്ചറിയുക എളുപ്പമായിരുന്നില്ല. ആ സൗമ്യതയുടെ കവചം പ്രകോപനംകൊണ്ട് ഭേദിക്കാൻ ആരെയും അദ്ദേഹം അനുവദിച്ചില്ല. കഥകളി ഉപാസനയായിരുന്നു കീഴ്പ്പടത്തിന്; പണമുണ്ടാക്കാനുള്ള ഉപാധി ആയിരുന്നില്ല. പ്രായത്തിൻറെ അവശതകൾ രൂക്ഷമാകുംവരെ അരങ്ങിലെത്തി കീഴ്പ്പടം (1916-2007).

ഇനിമേൽ നമ്മുടെ കലകളിൽ ഇത്തരം കർമയോഗികൾ ഉണ്ടാവില്ല. അവർക്ക് പകരം കരാർത്തൊഴിലാളികൾ വേണ്ടുവോളം. അവരിലാണ് സകല പ്രതീക്ഷയും.

(കലാനിരൂപകനാണ് ലേഖകൻ. കലാമണ്ഡലത്തിലെ പബ്ലിസിറ്റി വിഭാഗത്തിൽ മൂന്ന് പതിറ്റാണ്ട് പ്രവർത്തിച്ച് ഡെപ്യൂട്ടി രജിസ്ട്രാർ ആയി വിരമിച്ചു. ഫേസ്‌ബുക്ക് പോസ്റ്റ് ആണ് ലേഖനത്തിന് ആധാരം.)

ഗുരുത്വമേറിയ ഗമകങ്ങൾ

Details

Category: Kathakali

Published on Saturday, 26 June 2021 09:15

Hits: 3775

ഗുരുത്വമേറിയ ഗമകങ്ങൾ

വി. കലാധരൻ

വീണ്ടുമിതാ കലാമണ്ഡലം ഗംഗാധരൻ ജന്മവാർഷികം. അപരിചിതരാഗമേതും കഥകളിയിൽ പരീക്ഷിച്ച് അരങ്ങിൻറെ ലാവണ്യഘടനയിലേക്ക് സംസ്കരിച്ചെടുക്കാൻ മറ്റൊരു ഭാഗവതർക്കും അതേമികവിൽ കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല.

വ്യത്യസ്തഗുണവിശേഷങ്ങളുടെ സംഗമദീപ്തിയാൽ കഥകളിയിലെ മാതൃകാഗായകനായിരുന്നു കലാമണ്ഡലം നീലകണ്ഠൻ നമ്പീശൻ. നമ്പീശൻ്റെ അംശാവതാരങ്ങളാണ് കാലങ്ങളോളം കളിപ്രേമികൾ കൊണ്ടാടിയ അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ശിഷ്യപ്രമുഖർ. ഗുരുനാഥൻ്റെ പാട്ടിലെ ഭാവോന്മുഖതയാണ് അവരിൽ ചിലർ സ്വപ്രതിഭയാൽ, നിത്യസാധനയാൽ, വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ രണ്ടാം പകുതിയിൽ ഇങ്ങനെയൊരു വികാസത്തിൻ്റെ പതാകവാഹകനായത് കലാമണ്ഡലം ഗംഗാധരൻ (1936-2015).

അദ്ദേഹം സമുദ്ഘാടനം ചെയ്ത കഥകളിസംഗീതഭാവുകത്വത്തിൽ നിന്ന് വിട്ടുനിന്നത് നാലുപേർ മാത്രം: ഉണ്ണിക്കൃഷ്ണക്കുറുപ്പ്, രാമൻകുട്ടി വാര്യർ, മാടമ്പി സുബ്രഹ്മണ്യൻ നമ്പൂതിരി, ഹൈദരലി. അതിനുള്ള കാരണങ്ങൾ ഇവിടെ വിസ്തരിക്കുന്നില്ല.

അറുപതുകളുടെ അറുതിയിൽ ഗംഗാധരനെ തിരുവിതാംകൂറിലെ കളിയരങ്ങുകളിൽ ഞാൻ കേട്ടിട്ടുണ്ട്. പക്ഷെ ആ സ്വരഗാംഭീര്യമൊഴികെ മറ്റൊന്നും എനിക്കോർമ്മയില്ല. എൺപതുകൾക്ക് ശേഷം മാത്രമാണ് അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ സംഗീതം ഞാൻ അറിഞ്ഞുകേട്ടത്. ഗമകങ്ങളുടെ തടുക്കാനാവാത്ത പ്രവാഹമായിരുന്നല്ലോ ആ ആലാപനത്തിലുടനീളം. കർണാടകസംഗീതപാഠങ്ങൾ ബാല്യത്തിൽ ഹൃദിസ്ഥമാക്കിയിരുന്നതിനാൽ രാഗങ്ങളുടെ സ്വരസ്ഥാനങ്ങൾ ഗംഗാധരനിൽ അചഞ്ചലമായി നില കൊണ്ടു. സംഗീതമേറിയാൽ സാഹിത്യത്തിൻ്റെ സ്പഷ്ടതയ്ക്ക് ഭംഗം വരും. പാട്ടുകാരനിൽ നിന്ന് സാഹിത്യം മനസ്സിലാക്കി അർത്ഥമറിഞ്ഞ് കഥകളിയെ നേരിട്ടുകളയാം എന്ന് കരുതിയവരെ ഗംഗാധരൻ്റെ അരങ്ങ് നിരാശരാക്കി.

ആട്ടക്കഥാസാഹിത്യപരിചയം മുൻപേ ഉള്ളവർക്കാണ് അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ സംഗീതം നന്നെ ബോധിച്ചത്.
കർക്കശമായ അതിരുകൾക്കുള്ളിൽ വർത്തിയ്ക്കുന്ന കോട്ടയം കഥകളും അതിരുകളിൽ അത്രതന്നെ വിശ്വാസമില്ലാത്ത ഉണ്ണായിവാര്യർ - ഇരയിമ്മൻതമ്പി അടക്കമുള്ളവരുടെ കഥകളും ഗംഗാധരൻ തുല്യതീക്ഷ്ണതയിൽ പാടി ഭാവനിമഗ്നമാക്കി. കാഴ്ചയ്ക്കുള്ള ഇന്ധനം എന്ന നിലവിട്ടും "ബാലേ കേൾ നീ" യ്ക്കും "സലജ്ജോഹ" ത്തിനും "പാഞ്ചാലരാജതനയേ" യ്ക്കും കേൾവിസുഖമുണ്ടെന്ന് അദ്ദേഹം പാടിത്തെളിയിച്ചു. പതിഞ്ഞ പദങ്ങളിൽ ഗംഗാധരൻ്റെ കണ്ഠം ഘനരാഗഭാവങ്ങളെ സൂക്ഷ്മതരമാക്കി.

മെലൊഡിയുടെ ആധിക്യം മേളത്തിന് വലിവുണ്ടാക്കുമെന്നും കഥകളിപ്രണയികൾ തിരിച്ചറിഞ്ഞു. "അ"കാരാലാപനത്തിന് സാധ്യതയുള്ള ഇടങ്ങളിലൊക്കെ അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ശാരീരം പീലിവിരിച്ചാടി. ചരണങ്ങളിലെ ആർദ്രതയുള്ള വാക്കുകളിൽ പ്രയുക്തരാഗത്തിൻ്റെ അതിമൃദുലരശ്മികൾ വിളക്കിച്ചേർത്ത ഗംഗാധരൻ സംഗീതത്തിൻ്റെ മാന്ത്രികത തൊട്ടറിഞ്ഞ ആസ്വാദകർക്ക് അലൗകികാനന്ദം പകർന്നു. കാംബോജി രാഗത്തിലുള്ള ഏത് പദമാണ് ഗംഗാധരനിലൂടെ വർണ്ണാഭമാവാതിരുന്നത്. "മധുരതരകോമളവദനേ" മാത്രമൊന്നു കേട്ടുനോക്കൂ.

എമ്പ്രാന്തിരിയെക്കാൾ, ഹൈദരാലിയെക്കാൾ, അധികം അപരിചിതരാഗങ്ങൾ കഥകളിയിൽ പരീക്ഷിച്ചത് ഗംഗാധരനാണെന്ന് അറിയുന്നവർ കുറയും. ഏതു 'പുതിയ' രാഗത്തെയും കഥകളിയുടെ ലാവണ്യഘടനയിലേയ്ക്ക് സംസ്കരിച്ചെടുക്കാൻ അദ്ദേഹത്തിന് കഴിഞ്ഞു. "സ്വൈരവചനം സ്വകൃതരചനം" എന്ന ബാഹുകപദം ആഹിർഭൈരവി രാഗത്തിൽ ഗംഗാധരൻ പാടുമ്പോൾ നിസ്സംഗതയുടെ തിരനോട്ടമുള്ള ശോകം നമുക്ക് അനുഭവൈകവേദ്യമായിത്തീരുന്നു. ബാലിവധത്തിലെ "നാഥാ നായകാ" എന്ന താരയുടെ പദം സാഹിത്യമെന്നനിലയിൽ എത്ര തുച്ഛം. സിംഹേന്ദ്രമാധ്യമം എന്ന രാഗം അതിന് നിശ്ചയിച്ച ഗംഗാധരൻ അതിൽ കിനിഞ്ഞുനിൽക്കുന്ന ശോകത്തിൻ്റെ വ്യാപ്തി പരമാവധിയാക്കി.

"പുഷ്കരവിലോചനാ" എന്ന കുചേലൻ്റെ കൃഷ്ണനോടുള്ള പദം "സുരുട്ടി" യിൽ നിലനിർത്തിക്കൊണ്ടുതന്നെ അദ്ദേഹം അതിനെ എത്ര ഭാവോജ്ജ്വലമാക്കി. ബാഗേശ്രീയും വൃന്ദാവനസാരംഗവും കാനഡയും അടക്കമുള്ള രാഗങ്ങളെ പാത്ര-സന്ദർഭാനുരൂപമാക്കി ഗംഗാധരൻ പാടിഫലിപ്പിച്ചതിൻ്റെ മുഹൂർത്തങ്ങൾ കൂടിയാണ് ഇരുപതാംനൂറ്റാണ്ടിലെ കഥകളിസംഗീതചരിത്രം. "പൊന്നാനി" ക്കാരനായിമാത്രമല്ല "ശങ്കിടി" ക്കാരനായും ഗംഗാധരൻ രംഗവിസ്മയം. ഉണ്ണിക്കൃഷ്ണക്കുറുപ്പിനൊപ്പമുള്ള അരങ്ങുകൾ അനവധി ഓർമ്മ വരുന്നു. അവർ തമ്മിൽ ചേർന്നപ്പോഴൊക്കെ പാട്ട് അരങ്ങിനെ കൊഴുപ്പിച്ചു.

എഴുപതുകളുടെ പുലരിയിൽ താരമായി മാറിയ ശങ്കരൻ എമ്പ്രാന്തിരിയുടെ സംഗീതത്തിൻ്റെ സൂക്ഷ്മസ്രോതസ്സ് ഗംഗാധരൻ തന്നെ. നമ്പീശനിൽ നിന്ന് ധാടി മാത്രമെ എമ്പ്രാന്തിരി സ്വീകരിച്ചിരുന്നുള്ളു. ഗംഗാധരൻ്റെ ഗുരുത്വമേറിയ ഗമകങ്ങളെ എമ്പ്രാന്തിരി തൻ്റെ സ്വരകാന്തിയാൽ മൃദുലവും വിലോഭനീയവുമാക്കി മാറ്റി. തലമുറമാറ്റത്തിലൂടെ കടന്നുപോയ കഥകളിയുടെ ആസ്വാദനലോകത്തിൽ എമ്പ്രാന്തിരി പുതിയ ബിംബമായി. വിചാരത്തേക്കാൾ വികാരത്തിന് മുൻ‌തൂക്കം കൊടുത്തവർ കാണികളിൽ കൂടുതലായി. അരങ്ങുകൾ കുറഞ്ഞിട്ടും ഗംഗാധരൻ തൻ്റെ ഉത്തരവാദിത്വങ്ങളിൽ അലംഭാവം കാട്ടിയില്ല.

അരങ്ങിലെത്തും മുൻപ് അദ്ദേഹം കഠിനമായി ഹോംവർക്ക് ചെയ്തു. തൻ്റെ വരുതിയിൽ നിൽക്കാൻ പലപ്പോഴും വിസമ്മതിച്ച ശാരീരവുമായി അദ്ദേഹം നിരന്തരം പൊരുതി. പാട്ടിൻ്റെ സമയദൈർഘ്യം കൂടിയപ്പോഴൊക്കെ ഗംഗാധരൻ്റെ സ്വരം തെളിഞ്ഞു. "സംഗതികൾ" പൂത്തുലഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ഭക്തർ മത്തരായി. മധ്യവയസ്സിനുശേഷം ഓരോ അരങ്ങും ഓരോ പരീക്ഷണമായിരുന്നു ഗംഗാധരന്. ശാരീരത്തെച്ചൊല്ലി മറ്റാരുമായും പങ്കുവെയ്ക്കാനാവാത്ത സംഘർഷമാണ് അദ്ദേഹം അവസാനം വരെ അനുഭവിച്ചത്.

ജനിച്ചതും വളർന്നതും കൊട്ടാരക്കരയിലെങ്കിലും ഗംഗാധരൻ്റെ കയ്യിലിരിപ്പ് പലതും കല്ലുവഴിച്ചിട്ടക്കാരുടേതായിരുന്നു. തൻ്റെ ഗുരുനാഥന്മാരിൽ ജനം പാടെ മറന്നുപോയ ശിവരാമൻ നായരെ അദ്ദേഹം പലകുറി ഓർത്തിരുന്നു. ആർത്തി, അസൂയ, കുനിഷ്ട് തുടങ്ങി കലാകാരന്മാർക്ക് പറഞ്ഞുവെച്ചിട്ടുള്ള ഗുണഗണങ്ങളൊന്നും ഗംഗാധരനെ സ്പർശിച്ചിരുന്നില്ല. ഉണ്ണിക്കൃഷ്ണക്കുറുപ്പ് കലാമണ്ഡലത്തിൽ വിസിറ്റിംഗ് പ്രൊഫസറായി വന്നപ്പോഴും കലാമണ്ഡലം ഗോപി പ്രിൻസിപ്പൽ സ്ഥാനത്ത് വന്നപ്പോഴും ഗംഗാധരനെ ഇളക്കിവിടാൻ സ്ഥാപനത്തിലെ തല്പരകക്ഷികൾ കിണഞ്ഞു. അദ്ദേഹം, പക്ഷെ, അവരൊരുക്കിയ കെണിയിലൊന്നും വീണില്ല. ഉള്ളിൽ ആരോടും പക സൂക്ഷിക്കാതിരുന്നതിനാൽ മനഃസുഖം ഗംഗാധരന് വേണ്ടുവോളമുണ്ടായി.

കഥകളിസംഗീതത്തിനുള്ള സംസ്ഥാനപുരസ്കാരം വാങ്ങാൻ തിരുവനന്തപുരത്ത് വന്നപ്പോഴാണ് ഞങ്ങൾ അവസാനം കണ്ടത്. അക്കുറി പുരസ്ക്കാരം രണ്ടുപേർക്കായി വീതിയ്ക്കുകയായിരുന്നു. "ഇതിലും എനിയ്ക്ക് ഭാഗ്യമില്ലാതായല്ലോ" എന്ന് അദ്ദേഹം ചിരിച്ചുകൊണ്ട് എന്നോട് പരിഭവം പറഞ്ഞു. ക്ഷീണിതനായിരുന്നു ഗംഗാധരൻ. കഥകളിസംഗീതചരിത്രത്തിൽ പഥപ്രദർശകൻ എന്നവകാശപ്പെടാൻ കഴിഞ്ഞ അപൂർവം ആചാര്യന്മാരിലൊരാൾ.

(കലാനിരൂപകനാണ് ലേഖകൻ. കലാമണ്ഡലത്തിലെ പബ്ലിസിറ്റി വിഭാഗത്തിൽ മൂന്ന് പതിറ്റാണ്ട് പ്രവർത്തിച്ച് ഡെപ്യൂട്ടി രജിസ്ട്രാർ ആയി വിരമിച്ചു. ഫേസ്‌ബുക്ക് പോസ്റ്റ്ആ ണ് ലേഖനത്തിന് ആധാരം.)

രാപ്പന്തങ്ങളുടെ മഞ്ഞവെളിച്ചം -- പിൻവിളികാലം

Details

Category: Festival

Published on Thursday, 10 June 2021 15:09

Hits: 4768

കുതിരവേലയും കുംഭത്തിലമ്പിളിയും

ശ്രീവൽസൻ തീയ്യാടി                                                                      

മൂന്ന് ദശകശേഷം മച്ചാട്ടെ അശ്വമാമാങ്കം പകല് കണ്ടു. വെളുത്തവാവിന് കുട്ടനെല്ലൂരെ പൂരവും. അവിടവും ഉച്ചതിരിഞ്ഞ നേരത്ത് അയലത്തെ വളർക്കാവിലെ എഴുന്നള്ളിപ്പും. കാലം മാറ്റിയിരിക്കുന്നു കാതൽ താത്പര്യങ്ങൾ.

ഏഴരമണിനേരത്തെ നറുവെയിലത്ത് പാടക്കരയിൽ പൊയ്ക്കുതിരകൾ നിരന്നു. നിറം, ഉയരം, നോട്ടം എല്ലാം വ്യത്യസ്തം. അപ്പോഴും ഒരുപോലെ ചന്തം. ചുറ്റുപുറം എട്ടു ദേശങ്ങളിൽനിന്ന് എഴുന്നള്ളിച്ചെത്തിയവ. പെരിയ പല്ലക്കിലെന്നപോലെ നിവാസികൾ ആരവങ്ങളോടെ ചുമലിലേന്തി തിരുവാണിക്കാവിൽ എത്തിച്ച കെട്ടുകാഴ്ചയശ്വങ്ങൾ. ഊരുകളിൽ ചിലവയെ പ്രതിനിധീകരിച്ച് ഒന്നിലധികമുണ്ട് കോലങ്ങൾ. യഥാതഥ പകർപ്പല്ല -- പുത്തൻതുണിയിൽ പൊതിഞ്ഞ ശൈലീകൃത രൂപങ്ങൾ.

Read more: രാപ്പന്തങ്ങളുടെ മഞ്ഞവെളിച്ചം -- പിൻവിളികാലം